Op 27 februari 2024 publiceerde de Autoriteit Consument en Markt (ACM) twee aankondigingen in het kader van haar toezicht op de groothandelsmarkt. De ACM waarschuwt marktpartijen voor mogelijke manipulatie op de groothandelsmarkt voor energie en publiceert de indicatoren voor haar toezicht op het gebied van REMIT (Regulation on wholesale Energy Market Integrity and Transparancy). Wij gaan in op de inhoud van deze publicaties en plaatsen deze binnen aankomende Europese ontwikkelingen.
Toezicht op de groothandelsmarkt energie
Als gevolg van de energiecrisis hebben velen de gevolgen van de verstoringen op de energiemarkt in hun alledaagse leven ondervonden. Toch blijft het begrip ‘groothandelsmarkt voor energie’ mogelijk wat abstract. De groothandelsmarkt voor energie is een handelsplaats waar vraag en aanbod van energie samenkomen. Op deze markt worden stroom en gas verhandeld door bijvoorbeeld energieleveranciers, energieproducenten, handelaren, investeringsbanken en grote, industriële energieverbruikers. Via een (multilateraal) handelsplatform, zoals EPEX SPOT, kunnen de hiervoor genoemde marktdeelnemers biedingen doen ten aanzien van zowel de vraag als aanbod van energie.
REMIT is bedoeld om de transparantie en integriteit op de groothandelsmarkten voor gas en elektriciteit te waarborgen. REMIT verbiedt handel met voorwetenschap (artikel 3) en marktmanipulatie (artikel 5), en bevat verplichtingen met betrekking tot publicatie van voorwetenschap (artikel 4), rapportage (artikel 8), registratie (artikel 9) en PPAT’s (‘person professionally arranging transactions’; artikel 15).
ACM houdt toezicht op de energiemarkt en zodoende is zij ook belast met het toezicht op en de handhaving van REMIT.
Waarschuwing ACM richting groothandelsmarkt
De waarschuwing van ACM ziet op een vorm van marktmanipulatie genaamd ‘spoofing’. Dit ziet op het kunstmatig opdrijven van de prijs op de groothandelsmarkt, wat onder de definitie van marktmanipulatie valt (zie ook ACER’s Guidance on layering and spoofing). De ACM illustreert dit in haar persbericht als volgt.
Bij ‘spoofing’ wordt de marktprijs dus oneigenlijk gemanipuleerd. Energieverkopers drijven de prijs op door anoniem biedingen te doen (als koper) in de hoop dat de daadwerkelijk geïnteresseerde koper hier overheen gaat en een hogere prijs betaalt. De prijs is hierdoor niet gebaseerd op een eerlijk vraag-en-aanbod proces.
De ACM heeft de afgelopen periode signalen ontvangen over energiehandelaren die zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan spoofing en deze partijen hiervoor gewaarschuwd. Aangezien de handelaren het gedrag vervolgens niet meer hebben laten zien, ziet de ACM (voor nu) af van het opleggen van een administratieve sanctie.
Naast deze waarschuwing kondigt de ACM aan scherp toezicht te houden op naleving van REMIT. Met name gelet op het toenemende belang hiervan als gevolg van de energietransitie. De overgang naar meer duurzame energieopwekking zorgt voor volatiliteit en vergroot de handelsactiviteiten op de groothandelsmarkt om te zorgen dat vraag en aanbod in balans blijft. Een goed functionerende groothandelsmarkt is hierbij essentieel en lijkt dus hoog op de agenda van ACM te staan.
ACM’s indicatoren toezicht REMIT
De ACM publiceert jaarlijks over haar toezichthandelingen ten aanzien van REMIT (zie hier en hier). In de laatste update van 27 februari 2024 laat de ACM zien dat zij op dit moment 23 mogelijke overtredingen onderzoekt, waarvan 19 zien op marktmanipulatie, twee op mogelijke handel met voorwetenschap en twee op het niet tijdig publiceren over voorwetenschap.
Bij marktmanipulatie kan gedacht worden aan verschillende gedragingen, die het beste te beschrijven zijn in het Engels: layering, capacity hoarding, quote stuffing, erroneous orders, wash trades, marking the close/opening & spoofing (zie ook ACER’s Guidance, p. 88-92). De problemen ten aanzien van verboden handel met voorwetenschap ontstaan veelal rondom uitval van een energiecentrale.
De ACM ontvangt signalen van mogelijke REMIT-overtredingen voornamelijk uit zogenoemde Suspicious Transaction Reports (STRs) van handelsplatformen en marktdeelnemers, via berichten in de media, contacten met marktpartijen, data-analyses en het controleren van Urgent Market Messages (UMM’s – waarmee voorwetenschap openbaar moet worden gemaakt).
Opvallend is dat het grootste deel van de onderzoeken afgedaan wordt door middel van ‘soft enforcement’ zoals een normoverdragend gesprek, uitleg van de regels, waarschuwingen en/of een toezegging door de marktdeelnemer. Het aantal besluiten van de ACM is behoorlijk beperkt, waarvan slechts één het opleggen van een bestuurlijke boete betreft (tot nu toe).[1]
REMIT II: Europese versterking van het toezicht op de groothandelsmarkt voor energie
Om het toezicht op de Europese groothandelsmarkt voor energie te versterken, heeft de Europese Commissie (de Commissie) op 14 maart 2023 een voorstel gedaan om de REMIT te herzien. Op 7 september 2023 heeft het Europees Parlement een geamendeerde versie van het voorstel aangenomen; gevolgd door een aangenomen geamendeerde versie van de Europese Raad op 19 juni 2o23. Na enige onderhandelingen zijn de Europese Raad, het Europese Parlement en de Commissie op 13 december 2023 tot een compromis gekomen. Het Europees Parlement heeft vervolgens op 29 februari 2024 ingestemd met de aangepaste herziening van REMIT (REMIT II). Dit geamendeerde voorstel moet nu nog door de Europese Raad bekrachtigd worden, waarna de herziening van de REMIT officieel is aangenomen.
Het voert te ver hier alle wijzigingen te bespreken, maar een aantal highlights:
- REMIT II introduceert regels die zien op handel via/door algoritmes (algorithmic trading) en hoogfrequente algoritmische technieken (HFT) met minimale of geen menselijke tussenkomst (artikel 5a). Een marktdeelnemer moet bijvoorbeeld zorgen voor doeltreffende systemen en risicocontroles (bijvoorbeeld om storingen en foutieve handelsorders te voorkomen), het algoritme moet aangemeld worden en desgevraagd moet inzicht gegeven worden in o.a. de handelsparameters en strategieën (met een registratiebewaarplicht van vijf jaar).
- Verder valt op dat het begrip ‘marktmanipulatie’ wordt verruimd, waardoor marktmanipulatie (net als een poging tot marktmanipulatie) ook ‘enigerlei andere gedraging met betrekking tot voor de groothandel bestemde energieproducten’ omvat (artikel 2).
- Het beleid wordt verduidelijkt en aangescherpt ten aanzien van marktdeelnemers gevestigd in een derde land (artikel 9). Bijvoorbeeld ten aanzien van lokale vertegenwoordiging, mandaat en medewerking aan toezichtshandelingen.
- Tot slot wordt artikel 18, dat ziet op sancties, behoorlijk uitgebreid met sanctiemaatregelen, boetemaxima en welke factoren meewegen in het bepalen van de hoogte van de boete.
Afsluitend
De toename van de volatiliteit op de energiemarkt als gevolg van de energietransitie versterkt het belang (en de mogelijke risico’s) van REMIT. Gelet op de aandacht die REMIT krijgt en de komst van REMIT II, is het voor marktpartijen actief op de groothandelsmarkt energie van groot belang hierop voorbereid te zijn en naleving te garanderen. Een mogelijk geruststellende gedachte is dat de ACM vooral de praktische route lijkt te kiezen als het gaat om toezicht en handhaving met betrekking tot REMIT.
