Vanaf 1 juli 2016 mag de Autoriteit Consument en Markt (“ACM”) op grond van de Wet verhoging boetemaxima fors hogere boetes opleggen voor overtreding van de Mededingingswet, sectorspecifieke regulering en de consumentenbeschermingsregels. De wijze waarop ACM van haar aangescherpte boetebevoegdheid gebruik zal maken staat nader omschreven in de recent gewijzigde ‘Boetebeleidsregel ACM 2014’. Hierna wordt kort de achtergrond, ontwikkelingen en stand van zaken inzake het boetebeleid van ACM geschetst.
Achtergrond: Het toezicht van ACM
ACM is de toezichthouder belast met het wettelijk toezicht op de mededinging, een aantal specifieke sectoren zoals markten voor energie, telecommunicatie, post en vervoer en het consumentenrecht. ACM kijkt toe of wettelijke voorschriften worden nageleefd en gaat over tot sanctionering van geconstateerde overtredingen. Eén van de (belangrijkste) instrumenten waar ACM in dat kader over beschikt is het opleggen van (bestuurlijke) boetes.
Ontwikkelingen: Scherpere tanden voor ACM
Uit onderzoek bleek dat er onvoldoende afschrikwekkende werking uitging van het boetebeleid van ACM voor 1 juli 2016. Als gevolg daarvan werd de bereidheid tot naleving van de regels ondermijnd. Om de effectiviteit van het markttoezicht van de ACM te vergroten is bij de Wet verhoging boetemaxima besloten om de wettelijke boetemaxima per 1 juli 2016 te verhogen en de boetesystematiek te uniformeren. De belangrijkste wijzigingen – in het kort – zijn volgens de wetgever:
- Het absolute boetemaximum voor alle boetes die de ACM kan opleggen wordt van € 450.000 verdubbeld tot € 900.000, ook voor natuurlijke personen;
- Er wordt ACM-breed een relatief boetemaximum ingevoerd waar tot dusverre alleen nog een absoluut boetemaximum gold en wordt een absoluut maximum ingevoerd waar tot dusverre alleen nog een relatief maximum gold;
- Het wettelijk maximum voor kartelboetes wordt afhankelijk gemaakt van de duur van het kartel. Daartoe zal het boetemaximum van 10% van de omzet worden vermenigvuldigd met het aantal jaren dat de overtreding heeft geduurd met een maximum van vier jaar. Feitelijk betekent dit dat het boetemaximum wordt verhoogd tot maximaal 40% van de (groeps-)omzet.
- De toepasselijke (absolute of relatieve) maximale boete wordt in alle gevallen verdubbeld in geval van (herhaalde) recidive.
Zie in dit verband ook ons eerdere bericht hierover op BirdBuzz: “ACM start campagne om kartels te melden en boetemaxima gaan per 1 juli 2016 flink omhoog“.
Stand van zaken: Boetesystematieken per 1 juli 2016
Als gevolg van de bovenstaande wettelijke wijziging is enige aanpassing van de Boetebeleidsregel ACM 2014 noodzakelijk. Zo zijn de boetemaxima gelijk getrokken met de gewijzigde bedragen in de Wet verhoging boetemaxima. Daarnaast is de boetesystematiek aangepast, o.a. vanwege de wijzigingen zoals hiervoor beschreven. Vanaf 1 juli 2016 gelden bij het bepalen van de boetegrondslag voor verschillende overtredingen de volgende drie systematieken:
Boetesystematiek 1: Boetes voor verstoring van de mededinging
Overtredingen: Boetesystematiek 1 wordt toegepast voor de boetebepaling bij overtredingen van het kartelverbod (artikel 6 Mededingingswet/artikel 101 VwEU) en overtredingen van het verbod op misbruik van een economische machtspositie van (artikel 24 Mededingingswet/artikel 102 VwEU), maar ook bij overtreding van verplichtingen door ondernemingen met aanmerkelijke marktmacht op grond van de Telecommunicatiewet en de Postwet 2009.
Basisboete: Bij het bepalen van hoogte van de boete dient volgens boetesystematiek 1 eerst de ‘betrokken omzet’ te worden bepaald. Kort gezegd, gaat het daarbij om de opbrengst die een overtreder heeft behaald met de levering van goederen en diensten die direct of indirect verband houden met de overtreding. Vervolgens wordt een basisboete vastgesteld als percentage tussen 0% en 50% van betrokken omzet. De hoogte van het percentage is afhankelijk van de ernst, omstandigheden en duur van de overtreding. Deze systematiek gold voorheen ook.
Boetemaximum: Nadat de basisboete is vastgesteld kan ACM nog rekening houden met boeteverlagende en verhogende omstandigheden. In ieder geval mag de boete niet hoger uitvallen dan het boetemaximum. Onder boetesystematiek 1 is het boetemaximum voor kartels verhoogd naar 10% van de omzet van de onderneming gedurende de jaren dat de overtreding is begaan, met een maximering van vier jaar. In geval van recidive mag het boetemaximum worden verdubbeld.
Boetesystematiek 2: Boetes voor overige overtredingen
Overtredingen & Basisboete: Boetesystematiek 2 is van toepassing op overtredingen waarvan de weerslag op de economie, of de met de bepaling te beschermen belangen, in het algemeen niet eenvoudig te relateren zijn aan een bepaalde omzet. Daarom wordt in deze gevallen de basisboete in eerste instantie bepaalt op basis van een (vooraf vastgestelde) boetecategorie. Elke boetecategorie kent bepaalde bandbreedtes waarbinnen de hoogte van de basisboete (afhankelijk van de ernst, omstandigheden en duur van de overtreding) wordt vastgesteld.
Boetemaximum: Nadat de basisboete is vastgesteld kan ACM nog rekening houden met boeteverlagende en verhogende omstandigheden. In ieder geval mag de boete niet hoger uitvallen dan het (absoluut) boetemaximum € 900.000 dan wel, indien dat meer is, een (relatief) boetemaximum als promillage van de totale jaaromzet. Dit is een belangrijke wijziging ten opzicht van de oude boetesystematiek waarin er op veel overtredingen enkel een absoluut- of een relatief boetemaximum stond.
Boetesystematiek 3: Boetes voor natuurlijke personen
Overtredingen: Boetesystematiek 3 is van toepassing op natuurlijke personen. Natuurlijke personen kunnen worden beboet wegens het feitelijk leiding geven aan of het opdracht geven tot een overtreding door een marktorganisatie en het niet meewerken aan een onderzoek. De hiervoor besproken systematieken zijn gebaseerd op omzet; omdat natuurlijk personen geen omzet hebben wordt voor de beboeting van natuurlijke personen voorzien in een aparte systematiek.
Basisboete & Boetemaximum: De basisboete wordt vastgesteld binnen vier bandbreedtes. De bandbreedtes voor beboeting van feitelijk leidinggeven en het opdracht geven zijn afhankelijk gemaakt van zowel het belang van de door de marktorganisatie overtreden bepaling, als van de omvang van de marktorganisatie waar de leidinggevende dan wel opdrachtgever werkt. Ook hier dienen weer boeteverhogende- en verlagende omstandigheden in acht te worden genomen, maar mag de boete het absolute boetemaximum van € 900.000 niet overschrijden.
Tot slot
Het aangescherpte boeteregime treedt per 1 juli 2016 in werking en geldt niet voor lopende zaken.
