In de al langer lopende discussie over de status van zogeheten platformwerkers, zoals (werkers van) Deliveroo, Helpling, Uber en Temper, heeft de Amsterdamse kantonrechter gisteren geoordeeld dat Deliveroo bezorgers wél degelijk werknemers zijn en dus géén zelfstandig ondernemers. Deze uitspraak is tegengesteld aan de uitspraak van een andere kantonrechter binnen diezelfde rechtbank, die in juli 2018 nog oordeelde dat bezorger Sytze Ferwerda zzp’er is. De aandacht voor platformwerkers en de discussie over de wenselijkheid van dit soort constructies, zal na deze nieuwe uitspraak onverminderd groot blijven.
Wanneer werkt iemand op basis van een arbeidsovereenkomst?
Een overeenkomst tussen een werker en een werkverschaffer, is – kort en onvolledig gezegd – een arbeidsovereenkomst indien is voldaan aan de volgende vereisten:
- er wordt persoonlijk werk verricht;
- tegen betaling van loon; en
- op basis van een gezagsverhouding tussen (dan) werkgever en (dan) werknemer.
Het zwaartepunt ligt in de praktijk op het derde vereiste, de gezagsverhouding. Dit element was ook in deze zaak van belang.
Situatie bij Deliveroo
Wat was de aanleiding voor deze uitspraak? Deliveroo heeft begin 2018 haar werkwijze omgegooid: in februari 2018 is zij gestopt met de inzet van werknemers en sindsdien werkt zij alleen nog maar met – wat zij noemt – partners. Zowel de werknemers (vóór februari 2018) als de partners (daarna) ma(a)k(t)en gebruik van hun eigen vervoersmiddel en hun eigen smartphone. Anders dan de partner, kreeg de werknemer wél een thermobox ter beschikking gesteld. Partners moeten zich daarnaast inschrijven als ondernemer bij de Kamer van Koophandel. Ook de feitelijke uitvoering van het werk is verschillend: de werknemer was verplicht om daadwerkelijk beschikbaar te zijn tijdens de door hem opgegeven tijdvakken en om bestellingen te accepteren, terwijl de partner zelf bepaalt of en wanneer hij werkt en bestellingen mag weigeren. Het algoritme in de riders app – Frank geheten – is daaraan aangepast.
Kern nieuwe uitspraak
De kantonrechter neemt feitelijk tot uitgangspunt dat de bezorgers van Deliveroo alleen dan geen werknemer zijn, indien er een wezenlijke wijziging heeft plaatsgevonden in de rechtsverhouding. Die benadering is begrijpelijk: wanneer iemand het werk aanvankelijk als werknemer verrichtte, kan niet snel worden gezegd dat hij niet langer een werknemer is, als hij nog steeds hetzelfde doet, namelijk het bezorgen van maaltijden.
Van een wezenlijke wijziging is – volgens deze kantonrechter – geen sprake, omdat de bezorger in de praktijk niét de vrijheid heeft, die hij op papier wél heeft. Hij kan zich in de praktijk moeilijk laten vervangen en het algoritme dat bepaalt welke bezorger de opdracht krijgt, geeft met name opdrachten aan bezorgers:
- die vooraf hun beschikbaarheid opgeven (lees: hun eigen vrijheid inperken);
- die feitelijk veel beschikbaar zijn (lees: om opdrachten te ontvangen, moet je veel werken en heb je niet de vrijheid daarvan af te zien); en
- die geen/weinig bestellingen weigeren (lees: die zoveel mogelijk beschikbaar zijn).
De kern hiervan is, dat Deliveroo feitelijk gezag uitoefent over de bezorgers, aldus de kantonrechter.
Daarnaast kunnen de bezorgers moeilijk zelfstandig ondernemers worden genoemd, niet in de laatste plaats omdat van de inschrijving in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel in de praktijk weinig terecht komt, aldus de kantonrechter. In een individueel geval zou dit overigens anders kunnen zijn, zo merkt de kantonrechter op, in welk geval de bezorger wél als zzp’er zal kwalificeren.
Verschillen met eerdere uitspraak andere Amsterdamse kantonrechter
Het contrast met de eerdere uitspraak van een andere Amsterdamse kantonrechter is groot. Deze oordeelde dat bezorger Sytze en Deliveroo bewust hadden gekozen om hun relatie als zzp’er – opdrachtgever voort te zetten. Sytze had de partnerovereenkomst immers getekend, had zich ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en had een BTW-nummer aangevraagd. Daarnaast bleek uit de partnerovereenkomst, dat Sytze de vrijheid had om te werken wanneer hij wilde en dat hij bestellingen kon weigeren. Hij was ondernemer.
Het grote verschil tussen de beide uitspraken zit in de waardering van de uitwerking die het algoritme heeft: kan de bezorger ook daadwerkelijk (niet slechts op papier) werken wanneer en hoe hij wil? Of wordt hij door het algoritme gestraft, als hij niet werkt? Deze vragen worden ontkennend beantwoord in de jongste uitspraak, terwijl in de eerdere uitspraak de nadruk lag op de tekst van de partnerovereenkomst.
Hoe nu verder?
Deliveroo heeft al aangekondigd in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak. Daarvoor is temeer reden omdat Deliveroo (ook gisteren) door dezelfde kantonrechter is veroordeeld tot nakoming van de cao Beroepsgoederenvervoer, met het gevolg dat Deliveroo haar werknemers met terugwerkende kracht en haar (werknemers)partners voor de toekomst moet belonen volgens de cao. Intussen blijft Deliveroo de bezorgers als zzp’er betalen, waarmee zij de uitspraak van de rechter negeert. De status van platformwerkers (die er overigens in vele soorten en maten zijn) zal de gemoederen nog wel even bezighouden. Het is wachten op een richtinggevende uitspraak van de Hoge Raad.
