De Nederlandse markt wordt regelmatig gehinderd door overheidsinitiatieven. Zo ook in het geval van de website Rijscholenkiezer.nl. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu vond dat een ‘onafhankelijke’ vergelijkingswebsite voor rijscholen in het leven moest worden geroepen en subsidieerde daartoe stichting TeamAlert. Dat terwijl er al een behoorlijk aantal (private) vergelijkingswebsites voor rijscholen, zoals www.snizoo.nl, bestonden. Websites die waren opgezet zonder een flink subsidiebedrag. Een aantal van die websites spanden een rechtszaak aan. De rechtbank Zeeland-West-Brabant oordeelde op 22 april 2016 dat de subsidie ten onterechte is verleend.
Subsidieverlening aan TeamAlert
Volgens de Minister van Infrastructuur en Milieu (hierna ook: de minister) zocht de rijscholenbranche een onafhankelijke vergelijkingswebsite voor rijscholen (hierna ook: rijscholenkiezer), omdat de bestaande websites niet onafhankelijk waren. Stichting TeamAlert (hierna ook: TeamAlert) wordt al jaren door de minister gesubsidieerd ten behoeve van het uitvoeren van verschillende voorlichtingscampagnes en educatieve projecten die tot doel hebben om bewustwording te creëren onder jongeren van 12 tot en met 24 jaar omtrent hun eigen verantwoordelijkheid in het verkeer. TeamAlert heeft geen winstoogmerk en heeft niet alleen kennis over de verkeersveiligheid, maar ook over de doelgroep. Daarom lag het volgens de minister voor de hand om TeamAlert de rijscholenkiezer op te laten zetten. Voor het opzetten van de website de Rijscholenkiezer.nl werd in het eerste jaar alleen al 200.000 euro aan subsidie verleend.
Gevolg: Oneerlijke concurrentie
Voor de bestaande rijscholenkiezers bleek het toekennen van subsidie aan een concurrerende partij desastreus. Immers, TeamAlert kon door de subsidie een vergelijkbare website opzetten en aanbieden, zonder daar met eigen middelen in te hoeven investeren. Met de subsidie kon TeamAlert campagnes voeren en reclame maken voor de rijscholenkiezer en daarmee de klanten van de andere, al bestaande, websites naar zich toe trekken. Hierdoor kwam de concurrentie niet tot stand op basis van marktconforme voorwaarden en werden de concurrentieverhoudingen op de markt verstoord. Kortom, een klassiek voorbeeld van oneerlijke concurrentie.
Uitspraak rechtbank Zeeland-West-Brabant
De rechtbank Zeeland-West-Brabant heeft op 22 april 2016 (publicatiedatum 28 april 2016) geoordeeld dat de subsidieverlening onterecht was. Op grond van de subsidieregeling TeamAlert 2012 (hierna ook: subsidieregeling) kan de minister subsidie verstrekken voor (onder andere) het uitvoeren van activiteiten op het gebied van verkeersveiligheid voor jongeren van 12 tot en met 24 jaar gericht op, kort gezegd, het creëren van bewustwording via educatieve projecten en voorlichtingscampagnes. Volgens de rechtbank bevat de rijscholenkiezer weliswaar een voorlichtingsaspect, maar kan dat niet worden gezien als een voorlichtingscampagne als bedoeld in de subsidieregeling. Bovendien staat in de toelichting op de subsidieregeling dat voor wat betreft de gesubsidieerde activiteiten géén economische activiteiten in concurrentie met derden mogen worden verricht. In de subsidieregeling TeamAlert 2015 is zelfs opgenomen dat het verrichten van een economische activiteit in concurrentie met derden een weigeringsgrond vormt.
Volgens de rechtbank is bij het aanbieden van een rijscholenkiezer sprake van een economische activiteit, omdat er reeds websites bestaan die hetzelfde aanbieden op commerciële basis. Weliswaar bestaan er verschillen tussen de websites van de eisers en van TeamAlert, maar in essentie bieden zij hetzelfde aan: een vergelijking van Nederlandse rijscholen op basis van kwaliteit. Dat TeamAlert geen geld verdient met het exploiteren van haar website, maakt niet dat de rijscholenkiezer niet als economische activiteit moet worden aangemerkt, aldus de rechtbank. De rechtbank voorziet zelf in de zaak en vernietigt het subsidiebesluit voor wat betreft het jaar 2014 en wijst de aanvraag voor het jaar 2015 af.
Oneerlijke concurrentie door de overheid in het algemeen (Wet Markt & Overheid)
Met de subsidieverlening ontstond door toedoen van de overheid oneerlijke concurrentie. Oneerlijke concurrentie door de overheid is voor veel ondernemingen en markten een doorn in het oog. Een paar jaar geleden is de Wet Markt & Overheid in het leven geroepen met als doel marktverstoring door overheden zo veel mogelijk te voorkomen. ACM houdt toezicht op die wet, maar haar beschikkingenpraktijk laat zien dat het een wet “zonder tanden” is en de oneerlijke concurrentie in de markt niet (altijd) oplost. Ook in dit geval zou die wet naar alle waarschijnlijkheid geen uitkomst hebben geboden. Het bevoordelingsverbod opgenomen in de Wet Markt & Overheid is bijvoorbeeld enkel van toepassing als de overheid een overheidsbedrijf bevoordeeld boven andere ondernemingen. Op het eerste gezicht lijkt TeamAlert niet te kwalificeren als een overheidsbedrijf. Het is daarom wat ons betreft een goede zaak om te zien dat het aanpakken van oneerlijke concurrentie door marktpartijen zelf (wel) succes heeft.
Zie ook onze eerdere artikelen op deze blog over de Wet Markt & Overheid:
- Merendeel gemeenten voldoet (nog) niet aan de Wet Markt & Overheid, 11 maart 2014
- Overgangstermijn Wet Markt & Overheid verstreken per 1 juli 2014, 1 juli 2014
- Wet Markt & Overheid niet van toepassing op uitlenen DVD’s door Openbare Bibliotheek Westland, 19 mei 2014
- ACM: geen sanctie voor overtreding Wet Markt & Overheid bij tariefstelling ligplaatsen, 15 september 2015
En nu..?
TeamAlert heeft in een persbericht laten weten dat de website voorlopig nog online blijft en in gesprek te zijn met het ministerie. De subsidiebedragen die het ministerie al heeft betaald aan TeamAlert kan zij terugvorderen. Hiertoe is geen afzonderlijk rechterlijk bevel vereist. De minister kan nog in beroep gaan. Daartoe heeft hij zes weken de tijd. In beginsel heeft het instellen van beroep echter geen schorsende werking. Dat wil zeggen dat de minister de bedragen nu al kan terugvorderen en het hoger beroep niet hoeft te worden afgewacht. Mocht het ministerie in beroep gaan, dan kan er nog eens 1,5 – 2 jaar overeen gaan voordat daadwerkelijk wordt beslist of de subsidieverlening (on)terecht was. In dat geval moet de termijn goed in de gaten worden gehouden: subsidie kan slechts tot vijf jaar na de datum van het subsidiebesluit worden teruggevorderd.
Overigens was in de zomer van 2015 al een motie ingediend in de kamer ten einde de subsidieverlening aan TeamAlert stop te zetten (Kamerstukken II 2014/15, 29398, nr. 469). Die motie haalde destijds geen meerderheid en werd verworpen.
