Het Europese Hof van Justitie heeft opnieuw* een arrest gewezen over de uitzonderingen op het herroepingsrecht bij verkoop buiten de verkoopruimte in geval van een goed dat volgens de specificaties van de koper moet worden vervaardigd (HvJEU 21 oktober 2020, zaak C-529/19 (Möbel Kraft GmbH & Co. KG/ ML)).
In dit geval ging het om de vraag of het relevant is of de handelaar reeds de productie van het aangeschafte goed in gang heeft gezet. Het hof oordeelt dat dit niet het geval is en dat de uitzondering op herroepingsrecht kan worden ingeroepen tegen de consument die buiten de verkoopruimte een overeenkomst heeft gesloten ter zake een goed dat volgens zijn specificaties moet worden vervaardigd, onafhankelijk van de vraag of de handelaar reeds de productie in gang heeft gezet.
Wettelijk kader
Bij overeenkomsten gesloten buiten de verkoopruimte of op afstand hebben consumenten in de regel een herroepingsrecht van 14 kalenderdagen. Een aantal categorieën overeenkomsten is hiervan echter uitgesloten: daarvoor geldt geen herroepingsrecht.
Een van die uitzonderingen betreft het geval van een consumentenkoop ter zake de levering van volgens specificaties van de consument vervaardigde zaken, die niet geprefabriceerd zijn en die worden vervaardigd op basis van een individuele keuze of beslissing van de consument, of die duidelijk voor een specifieke persoon bestemd zijn.
De regels volgen uit Richtlijn Consumentenrechten (Richtlijn 2011/83/EU), in Nederland geïmplementeerd in de Implementatiewet richtlijn consumentenrechten (Stb. 2014, 140).
Feiten
In deze zaak ging het om een consument (aangeduid als ML) die op een beurs met Möbel Kraft een overeenkomst had gesloten terzake de verkoop van een inbouwkeuken. ML beriep zich vervolgens op zijn herroepingsrecht. Möbel Kraft eiste daarop schadevergoeding omdat ML de overeenkomst niet nakwam.
Uit de verwijzingsbeslissing van de verwijzende Duitse rechter blijkt verder het volgende. De keukenonderdelen waarop de betrokken overeenkomst betrekking had en waarvan Möbel Kraft de productie nog niet in gang had gezet op het moment waarop ML besloot deze overeenkomst te herroepen, zouden door een andere onderneming volgens een boorgatenpatroon digitaal op productielijnen worden geassembleerd. Deze zouden niet door de werknemers van deze andere onderneming, maar door die van Möbel Kraft ter plaatse bij ML worden gemonteerd. Verder blijkt uit de verwijzingsbeslissing dat de geprefabriceerde keukenonderdelen hadden kunnen worden gedemonteerd zonder dat de handelaar verlies zou lijden, aangezien alleen de achterwand, het werkblad, de plinten en de verbindingsstukken ter plaatse zouden worden aangepast en dus niet elders zouden kunnen worden hergebruikt.
Prejudiciële vraag verwijzende rechter
In Duitse rechtspraak van vóór de inwerkingtreding van de Richtlijn Consumentenrechten is geoordeeld dat een beroep op het herroepingsrecht niet is uitgesloten wanneer het goed tegen relatief lage kosten zonder schade en aantasting van zijn functionaliteit kan worden teruggebracht in de staat van vóór de individualisering. In het geval van een computer die volgens specificaties van de koper werd vervaardigd, werden de demontagekosten ter hoogte van 5 % van de waarde ervan relatief laag geacht.
In andere Duitse rechtspraak is bepaald dat de koper van een geïndividualiseerd goed zijn herroepingsrecht niet mag uitoefenen, ook niet wanneer de handelaar nog niet is begonnen het goed te vervaardigen of aan te passen aan de persoonlijke behoeften van de consument. Echter, dit is geen vaststaande rechtspraak; er zijn andersluidende uitspraken.
Deze Duitse rechtspraak wordt geciteerd in het arrest van het hof.
In dit verband komt de verwijzende rechter vervolgens tot de volgende prejudiciële vraag:
„Is het herroepingsrecht op grond van artikel 16, onder c), van richtlijn 2011/83 ook uitgesloten wanneer goederen weliswaar volgens specificaties van de klant worden vervaardigd, maar de verkoper nog niet met de productie is begonnen en de verkoper zelf de goederen bij de klant zou hebben aangepast in plaats van dit door derden te laten doen? Is het antwoord afhankelijk van de vraag of de goederen met geringe demontagekosten ter hoogte van ongeveer 5 % van de waarde van de goederen hadden kunnen worden teruggebracht in de staat waarin zij zich vóór de individualisering bevonden?”
Kwalificatie overeenkomst
Het Europese Hof van Justitie begint bij de beantwoording van deze vraag met de opmerking dat vooraf moet worden vastgesteld dat een op een beurs gesloten overeenkomst kan worden aangemerkt als een „buiten verkoopruimten gesloten overeenkomst”, mits aan alle voorwaarden daarvoor is voldaan. Indien dat het geval is dan heeft de consument in beginsel een herroepingsrecht, waarop enkele uitzonderingen van toepassing zijn.
Soms gebeurtenissen na sluiten overeenkomst relevant
Het hof wijst er op dat in sommige gevallen de consument onder meer geen gebruik kan maken van zijn herroepingsrecht wanneer zich bepaalde gebeurtenissen hebben voorgedaan nadat de overeenkomst buiten verkoopruimten is gesloten. Hierbij verwijst het hof naar „dienstenovereenkomsten na volledige uitvoering van de dienst als de uitvoering is begonnen met uitdrukkelijke voorafgaande instemming van de consument”, „de levering van verzegelde goederen die niet geschikt zijn om te worden teruggezonden om redenen van gezondheidsbescherming of hygiëne en waarvan de verzegeling na de levering is verbroken”, de „levering van verzegelde audio- en verzegelde video-opnamen en verzegelde computerprogrammatuur waarvan de verzegeling na levering is verbroken”, alsmede „de levering van digitale inhoud die niet op een materiële drager is geleverd, als de uitvoering is begonnen met uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de consument”.
Gebeurtenissen van na overeenkomst niet relevant bij volgens specificaties van de consument vervaardigd goed
Het hof benadrukt dat niets in de bewoording van de richtlijn er op wijst dat de onderhavige uitzondering op het herroepingsrecht afhangt van een gebeurtenis die zich voordoet nadat buiten verkoopruimten een overeenkomst is gesloten. Integendeel, uit deze bewoording blijkt uitdrukkelijk dat deze uitzondering van nature hoort bij het voorwerp zelf van een dergelijke overeenkomst, te weten de productie van een volgens specificaties van de consument vervaardigd goed. Deze uitzondering kan meteen al tegen deze consument worden ingeroepen zonder afhankelijk te zijn van het intreden van een dergelijke gebeurtenis en los van de vraag of deze overeenkomst wordt uitgevoerd dan wel of de handelaar deze reeds laat uitvoeren, aldus het hof.
Dit wordt nog eens gestaafd door het feit dat de handelaar voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst een informatieplicht heeft, die ook ziet op het al dan niet hebben van een herroepingsrecht. Volgens het hof zou een situatie waarin de vraag of de consument al dan niet een herroepingsrecht heeft, zou worden gekoppeld aan het zich voordoen van een toekomstige gebeurtenis waarover de handelaar kan beslissen onverenigbaar zijn met deze precontractuele informatieplicht.
Het zou voorts strijdig zijn met de doelstelling van de Richtlijn Consumentenrechten om de rechtszekerheid van transacties tussen een handelaar en een consument te vergroten. Met deze uitleg kan worden vermeden dat de vraag of de consument een overeenkomst al dan niet nog kan herroepen, ervan afhangt in hoeverre de handelaar reeds is gevorderd met de uitvoering van deze overeenkomst. Daarover wordt de consument over het algemeen niet geïnformeerd, en hij heeft daarop al helemaal geen invloed.
Beantwoording prejudiciële vraag
Het hof concludeert op basis van het voorgaande dat de betreffende uitzondering op het herroepingsrecht kan worden ingeroepen tegen de consument die buiten verkoopruimten een overeenkomst heeft gesloten omtrent de verkoop van een goed dat volgens zijn specificaties moet worden vervaardigd, onafhankelijk van de vraag of de handelaar reeds de productie van dit goed in gang heeft gezet.
Kortom, bij de vraag of een uitzondering geldt zijn omstandigheden van na het sluiten van de overeenkomst bij dit soort overeenkomsten niet relevant. Deze uitkomst is, als gezegd, ook relevant voor verkoop op afstand, omdat daarvoor dezelfde uitzonderingen op het herroepingsrecht gelden.
*Noot: zie voor de bespreking van een ander recent arrest over dit vraagstuk ons eerdere artikel hier.
